HỘI NGỘ

     Nguyễn Trãi nhìn Lục Đầu Giang (Sông Phù Lan) mênh mông sóng nước. Nơi hội tụ của sông Thương, sông Cầu, sông Lục Nam, sông Đuống, sông Kinh Môn, sông Thái Bình. Dòng chính của hệ thống sông Lục Đầu Giang chảy qua Hải Dương, rồi đổ ra biển Đông tại cửa Thái Bình. Hệ thống sông Hồng – Thái Bình và Lục Đầu Giang tạo ra đồng bằng Bắc bộ màu mỡ phù sa.

     Nguyễn Trãi trầm ngâm nhìn dòng sông uốn lượn như tấm lụa màu ngọc bích êm đềm, nhưng sự hợp lưu tạo ra dòng xoáy kinh hoàng ở đáy sông như trong lòng Nguyễn Trãi, đang ngổn ngang trăm mối. Những lời đường mật của quan nhà Minh - Trương Phụ văng vẳng bên tai. Đông Quan trời mây u ám, nỗi lòng riêng, chung ngậm ngùi trong dạ khôn khuây:

Góc thành Nam lều một gian

No nước uống thiếu cơm ăn

Con đòi trốn dường ai quyến

Bà ngựa gầy thiếu kẻ chăn

Ao bởi hẹp hòi khôn thả cá

Nhà quen thú thứa ngại nuôi vằn

Triều quan chẳng phải, ẩn chẳng phải

Góc thành Nam, lều một gian

(Thủ vĩ ngâm – Nguyễn Trãi)

     Mười năm phiêu bạt cùng trời cuối bể, cảm thương thân phận kẻ hàn sĩ  yêu quê hương thiết tha mà thẹn với tiền nhân. Có mắt như mù, nhìn lũ quân Minh tham tàn mà đành bất lực. Ai cùng ta cạn chén tri âm, sẻ chia nỗi niềm vong quốc. Lòng Nguyễn Trãi nhân nghĩa ngời ngời, căm thù tận gốc rễ tổ tông nhà Minh. Minh Thái Tổ - Chu Nguyên Chương xưa ở Hào Châu thuộc đất Ngô. Phải bình tận gốc gác, giống nòi của họ Chu – Thái tổ nhà Minh. Khi giành được ngôi báu, Chu Nguyên Chương ra tay giết sạch các bậc khai quốc công thần đã từng nằm ngai nếm mật với mình, thì chúng thương xót gì con dân Đại Việt?

     Nhớ hôm nào theo cha – Hàn lâm học sĩ, Tư nghiệp Quốc tử giám Nguyễn Phi Khanh đến tận ải Nam Quan, lời cha dặn dò “hãy quay về Thăng Long nuôi chí diệt giặc đền ơn nước, trả thù nhà mới tròn đạo hiếu”. Nguyễn Trãi về Côn Sơn viếng mộ ông ngoại Trần Nguyên Đán, lòng ngổn ngang trăm mối. Hàng thông vi vu trong gió, tán vải thiều già nua xum xuê chùm quả lệ-chi đã lên màu hồng phai mùa chín tới.

     Chùa Côn Sơn hay Thiên Phước Tự (Trời ban cho phước lành) dưới chân núi Côn Sơn (còn gọi núi Kỳ Lân hay núi Hun, nơi đã xảy ra trận hoả công khi Đinh Bộ Lĩnh dẹp loạn “mười hai sứ quân”), Chùa thờ  Điều Ngư Trúc Lâm Trần Nhân Tông, Thiền sư Pháp Loa và Thiền sư Huyền Quang. Đền Kiếp Bạc nằm dưới thung lũng trù phú, xanh ngát màu lúa đang thì con gái, được bao bọc bởi dãy núi Rồng. Nơi đây gần trăm năm trước, là nơi đóng quân và phủ đệ của Đức Trần Hưng Đạo, người anh hùng dân tộc đã đánh bại quân xâm lược Nguyên Mông. Người đã ở và Người đã lại về an giấc ngàn thu giữa ngàn thông reo,  trong Đền Kiếp Bạc.

     Ngọn đèn dầu lạc ngả nghiêng theo làn gió mát lạnh từ Lục Đầu Giang, Nguyễn Trãi phất đôi tay áo, kính cẩn đưa mắt nhìn ngọn núi kỳ Lân rồi quỳ xuống hướng về kinh đô Thăng Long đang chìm đắm dưới gót giày quân xâm lược nhà Minh. Nhắp chén trà xanh, dòng chữ “Bình Ngô sách” như rồng bay phượng múa, hiện ra theo đầu ngọn bút lông, những nét vút sắc bén tựa mũi giáo…

     Nguyễn Trãi muốn thiên hạ thấy rằng: Đại đạo – Đạo lý lớn nhất của ông cha ta: “Đem đại nghĩa thắng hung tàn, lấy chí nhân thay cường bạo”.

     Những tư tưởng chính trị, quân sự, quan điểm đạo đức, triết học và nhân nghĩa đã tuôn trào trên trang giấy hồng điều. Khơi ngọn đèn đã sắp tàn, tiếng trống cầm canh nghe đều đều buồn não ruột. Vừng hồng nhô lên dần từ phương Đông, Thăng Long thành sẽ bừng sáng xoá tan màn đêm u ám.

     Dòng sông Mã gầm gừ băng qua Mường Lát xuôi về Bá Thước, Vĩnh Lộc (Thanh Hoá).

Rải rác biên cương mồ viễn xứ

Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh

Áo bào thay chiếu anh về đất

Sông Mã gầm lên khúc độc hành

(Tây Tiến – Quang Dũng)

     Bị quân Minh vây đánh, quân Lam sơn khốn đốn phải chạy về Chí Linh. Lê Lai theo gương Kỷ Tín nhà Tây Hán  đóng giả Lê Lợi. Lê Lai bị quân Minh giải về Đông Quan và bị giết. Sau này khi Lê Lợi đánh tan quân Minh và lên ngôi, vua Lê Thái Tổ dặn dò con cháu hãy nhớ ngày giỗ Lê Lai: “Hăm mốt Lê Lai – hăm hai Lê Lợi”.

     Rừng Lam Sơn mịt mờ trong sương, rét tàn đông lạnh buốt thấm sâu vào lòng nghĩa quân Lam Sơn,  kèm theo cái đói.

     Sông Mã – Lỗi Giang uốn lượn giữa núi Hàm Rồng và núi Châu Phong đổ ra cửa biển Lạch Hới. Nguyễn Trãi chuyền tay nải, xăm xăm bước vào láng trung quân dâng cho Lê Lợi “Bình Ngô sách”, trong đó vạch ra ba kế đánh quân Minh, chủ yếu là tam công, đánh vào lòng người để đi đến chiến thắng. Nguyễn Trãi được Lê Lợi phong chức Tuyên phong đại phu Thừa chỉ Hàn Lâm viện, ngày đêm dự bàn việc quân. (Toàn Việt thi lục – Lê Quý Đôn)

     Tia nắng chiều hiếm hoi bừng sáng cả góc rừng, chim bay về từng đàn ríu rít hoan ca như chào mừng ngày hội. Hội thề Lũng Nhai đã diễn ra tại làng Lũng Mi, miền núi Thường Xuân, Thanh Hoá.

     Nguyễn Trãi nhìn theo những chiếc lá rụng trôi theo dòng suối về xuôi. Lịch sử sẽ sang trang, “Lê Lợi vi quân, Nguyễn Trãi vi thần”…