LÃO ĐỤC

     Dáng lão lom khom, cặp mắt láo liên, kèm theo “lưỡng mục bất đồng”. Theo nhân tướng học, người có cặp mắt láo liên là người thiếu trung thực, thiếu tự tin, hoặc có mưu đồ trục lợi, lợi dụng người khác.

     Lão dọn nhà về xóm này từ lúc nào không ai hay. Nhà bà Tự bỏ hoang, từ ngày bà quy tiên.

     Rằm tháng bảy nhà nhà cúng cô hồn, bỗng cánh cửa sắt nhà bà Tự rít lên, lão hiện ra như ma.

     Bà con ngạc nhiên lúc ban đầu rồi thôi. Hình ảnh lão xách giỏ đi chợ hằng ngày, trở nên quen thuộc đến nổi không ai còn chú ý đến lão.

     Người biết chuyện thêu dệt về lý lịch ba đời nhà lão li kỳ, nghe như chuyện cổ tích.

     Ông nội lão là “thằng mõ”, dù tuổi tác bao nhiêu cũng chỉ là thằng. Thằng mõ thuộc hạng bần cùng, thấp kém nhất xã hội thời đó. Thằng mõ có nhiệm vụ gõ mõ và thông báo chỉ thị của các chức sắc trong làng xã. Hắn ta đi khắp làng gõ mõ, gọi dân đinh đến sân đình, để nghe những tin tức mới xảy ra trong làng. Ngoài ra phải tuần phòng ban đêm và gõ từng hồi mõ báo hiệu giờ giấc, nhưng không có lương bổng. “Mõ” được làng cấp cho một mảnh đất công nho nhỏ để cày cấy.

     Ông nội lão chết, cha lão được “tập ấm” thằng mõ. Ngày cướp chính quyền, thằng mõ thuộc thành phần vô sản, có công gõ mõ đi đầu, nên được tín nhiệm giao cho công việc gìn giữ an ninh làng xã. Được kết nạp trở thành đảng viên trung kiên, chủ tịch Ủy ban hành chính, quyền sinh quyền sát hơn lý trưởng, chánh tổng.

     Khi có quyền hành trong tay, hắn đâm ra bạo tàn, khát máu trả thù Hương quản Xiêm. Hương quản Xiêm đã bắt hắn nằm sấp giữa sân đình, quất hai mươi roi mây nát mông, vì tội đè con Tám khùng có bầu.

     “Thằng mõ” hỏi cưới con gái rượu chánh tổng Ngang. Chánh tổng Ngang hậm hực, nhưng đành nghẹn họng. Thời thế như bàn tay úp ngửa, một chốc thằng lên ông.

     Nhưng đâu chỉ vậy, thằng mõ rụt rè, len lét như rắn mùng năm ngày nào, bây giờ thét lác dễ sợ. Mõ căm hờn lũ bóc lột, tay sai đế quốc, ngồi nhà mát ăn bát vàng. Ngày rước dâu hắn không thèm đến nhà chánh tổng Ngang. Như chuyện xưa, Vương Chiêu Quân cống Hồ. Vợ chánh tổng Ngang sụt sùi, đưa con gái yêu cùng của hồi môn về nhà mõ.

     Lão Đục ra đời vào thời nhá nhem, loạn lạc, đói khổ của năm Ất Dậu. Khi Pháp trở lại Đông Dương, tụi da đen rạch mặt đi càn (Lính châu Phi da đen - Afrique Noire trong đoàn quân viễn chinh Pháp ở Viễn Đông). Cha lão Đục quen thói đem mõ ra gõ liên hồi báo động, chẳng khác gì “lạy ông tôi ở bụi này”, “Mõ” bị Tây bắn chết. Mẹ lão Đục bị hiếp, sinh ra con Tây lai đen thui, đặt tên con Bủm.

     Hơn mười tuổi, Đục làm giao liên, rồi được đưa ra bắc. Lý lịch ba đời bần cố nông, cha liệt sĩ, Đục được ưu ái, hạt giống đỏ, niềm hy vọng lớn lao của chế độ. Đục được đi du học ở Ba Lan, đại học bách khoa Wroclaw. Nhưng bản chất lêu lổng, vô kỷ luật, học chẳng ra gì. Mấy lần bị đuổi về nước, nhưng được Đại sứ quán Việt Nam tại Warszawa can thiệp. Đục vẫn tốt nghiệp ra trường.

     Ngày thống nhất đất nước, Đục được chuyển về quê quán đảm trách chức phó ty giao thông vận tải. Do nhiên liệu xăng dầu khó khăn, Đục đề ra sáng kiến xe chạy bằng than. “Bộ phận lò hơi” của xe ô tô chạy than củi có thể sử dụng cho các loại máy bơm nước, máy tàu, máy điện…

     Than củi được “hầm” cho nóng lên nhưng không cho cháy thành lửa ngọn mà bốc ra khí “ga”, dòng khí đốt này được dẫn tới bộ hòa khí nổ máy bình thường như xăng  

     Để xe chạy liên tục do than phải cháy trong điều kiện thiếu oxy nên có xu hướng tắt dần. Sau một quãng đường, lơ xe dùng  que sắt dài khều than, chọc tro cho than cháy tiếp. Đây là công nghệ Wood Gas, hoặc Green Gas phát triển ở Âu Châu thời thế chiến thứ hai. Đi trên những chiếc xe “cải tiến thành công” từ chạy xăng sang chạy than, nếu may mắn tới đích, thì ngoại trừ hai con mắt, từ đầu đến chân của hành khách nhem nhuốc bụi than

     Sáng kiến ưu việt này được nhân rộng. Đục được tuyên dương anh hùng trong thời kỳ đổi mới, thăng chức trưởng ty. Xe cộ dần nằm bãi, do thiếu phụ tùng. Đục nảy ra sáng kiến “chế phụ tùng” bằng cách thành lập các cơ xưởng đúc, tiện, rèn, trui…

     Nhờ có máu liều, được cho là năng động. Đục được chuyển qua làm giám đốc công ty xuất nhập khẩu AZIMEX của tỉnh. 

     Công ty làm ăn mỗi ngày một lụn bại. Các tòa nhà tiếp thu của những người di tản, thuộc sở hữu nhà nước giao cho công ty XNK quản lý, bị bỏ hoang phế. Thanh tra xuất toán các khoản chi tiếp khách, quà cáp… quá nhiều, không chứng từ. Thêm tội buôn lậu, tiếp tay đầu tư chui. Đục bị quy kết tham ô, mất đảng, mất chức. Nhờ danh hiệu “anh hùng”, chiến sĩ thi đua cấp bộ, nên được cho về vườn.

     Nhìn lại mình, Đục cảm thấy trắng tay. Mảnh bằng kỷ sư cơ khí chế tạo máy không còn lưu lại trong trí não Đục được cái gì, ngoại trừ những lần trốn trường đi chơi gái hay “phe phẩy” chợ trời Ba Lan.

     Nhớ lại dòng tộc nhà mình, Đục ngán ngẩm: “Mèo lại hoàn mèo”. Nhưng Đục đâu chịu thua, hắn nhờ vào thế lực đã có, huy động vốn mở hợp tác xã tín dụng. Trong lúc kinh tế đất nước khó khăn, đồng tiền quý hơn máu. Đục chủ trương cho vay lấy lãi quá quy định của ngân hàng Nhà nước. Lấy tiền khách hàng gởi sau, trả lãi người trước. Tiền chênh lệch Đục và kế toán trưởng bỏ túi. Hợp tác xã vỡ nợ, kế toán trốn biệt. Đục đi tù.

     Gia đình chánh tổng Ngang qua Mỹ theo diện con lai. Con Bủm - bây giờ là Helene Tran, nghe nói làm gì to lắm trong tổ chức phi chính phủ của Mỹ tại Việt Nam (Các tổ chức NGOs (tiếng Anh: non-governmental organization–NGO; tiếng Pháp: organisation non gouvernementale–ONG) là một tổ chức không thuộc về bất cứ chính phủ nào). Nhằm đẩy mạnh các mục tiêu xã hội như bảo vệ môi trường thiên nhiên (Greenpeace), khuyến khích việc tôn trọng các quyền con người (Amnesty International), cải thiện mức phúc lợi cho những người bị thiệt thòi…

     Helene Tran vận động giúp làng xưa nghèo khó, thành làng du lịch sinh thái, bên dòng sông quê thơ mộng hiền hòa.
Ra tù Đục không dám về làng cũ. Dù không cật ruột gì, nhưng Helene Tran vẫn nhớ đến Đục. Helene Tran cho người tìm mời Đục, cùng nhau góp sức phát triển quê nhà. Nhưng lão xấu hổ trốn biệt. Bởi vậy lão mới về đây.